8 januari 2016: Gelderland.

De heer Piet Rosenhart met de lezing over Gelderland en de geologie.
Het Midden-Nederlands zandgebied is voor Nederlandse begrippen behoorlijk rijk aan reliëf.

Hier liggen de stuwwallen van het Gooi, de Utrechtse Heuvelrug, de Veluwe, het Rijk van Nijmegen, het Montferland en de Overijsselse Heuvelrug. Deze stuwwallen werden in de voorlaatste ijstijd (Saalien) opgestuwd. Tussen de stuwwallen liggen vlakkere gebieden met dekzand aan het oppervlak. Dit dekzand werd tijden een zeer koude fase van de laatste ijstijd (Weichselien) door poolwinden aangevoerd vanaf de Noordzeebodem. Dekzandgebieden die niet zijn geëgaliseerd hebben het uiterlijk van een lichtglooiende deken. Daartussen komen langgerekte vrij lage dekzandruggen voor.

Ik ga daarbij in op de afzettingen die daar aan/nabij de oppervlakte voorkomen en onder welke omstandigheden ze zijn afgezet. Dat wordt dus zo ongeveer vanaf de Trias. De nadruk valt op het kwartair met de ontwikkelingen van stuwwallen, dekzanden en holocene afzettingen. Ook het menselijk ingrijpen is daarbij van grote betekenis.

In de afbeelding wordt op een vereenvoudigde geologische kaart een geologisch landschappelijk overzicht gegeven. Het beeld wordt bepaald door drie, onderling sterk verschillende, gebiedseenheden.

Zij zijn onder verschillende geologische omstandigheden ontstaan en uiten zich door onderscheid in morfologie en bodemgebruik. 

Het zijn achtereenvolgens:

1. Het stuwwallengebied van de Veluwe met de stuwwallen van Nijmegen en Montferland, die gevormd zijn in de voorlaatste ijstijd, het Saalien. Tussen de stuwwallen liggen vlakkere gebieden met dekzand aan het oppervlak.

2. De dekzandgebieden van Achterhoek, Gelderse Vallei en de strook tussen de Oost-Veluwe en het dal van de Gelderse IJssel, ontstaan in de laatste ijstijd, het Weichselien. Dit dekzand werd tijden een zeer koude fase van de laatste ijstijd (Weichselien) door poolwinden aangevoerd vanaf de Noordzeebodem.

3. Het rivierengebied van IJssel, Rijn , Waal en Maas, waarvan de vorming grotendeels in het Holoceen heeft plaatsgevonden. Onder dit punt worden ook de mariene afzettingen langs het IJsselmeer en in het Hattemerbroek behandeld. Ook zij zijn van Holocene ouderdom.