Koolstof-14 en de rol van de zon bij klimaatverandering

05-11-2010, Lezing door Dr. Bas van Geel, Universiteit van Amsterdam.

Het is duidelijk dat het klimaat verandert, maar het klimaat is nog nooit stabiel geweest. Is de huidige klimaatverandering door de mens veroorzaakt, of is de temperatuur vooral gestegen vanwege toegenomen zonneactiviteit? De aanmaak van 14C in de atmosfeer hangt vooral af van de activiteit van de zon. Via gemeten 14C in jaarringen van bomen weten we hoe de activiteit van de zon in het verleden heeft gefluctueerd.


De resten van planten en andere organismen in veenafzettingen, meersedimenten en mariene afzettingen vormen een belangrijke bron van informatie over natuurlijke klimaatveranderingen in het verleden. Klimaatveranderingen tijdens de laatste 11.000 jaar gingen vaak samen met veranderende zonneactiviteit. De klassieke overgang van het relatief droge en warme Subboreaal naar het koele, vochtige Subatlanticum rond 850 kalenderjaren v.Chr. blijkt veroorzaakt te zijn door een tijdelijke terugval in de activiteit van de zon. De effecten van die klimaatverandering voor boeren uit de Late Bronstijd in Nederland, met name in West-Friesland, en de samenhang met de plotselinge expansie van de Scythen in het droge Zuid-Siberië zullen worden besproken.

De hypergevoeligheid van het klimaat voor relatief kleine veranderingen in zonneactiviteit wijst op het bestaan van versterkingsmechanismen in de atmosfeer. Het gebrek aan kennis over zulke mechanismen maakt een goede modellering van het huidige en het toekomstige klimaat onmogelijk. De rol van de zon - in relatie tot de effecten van broeikasgassen – wordt vrijwel zeker sterk onderschat.

Vermoedelijk is de mens niet of nauwelijks schuldig aan klimaatverandering, maar er zijn wel heel goede redenen om het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen en over te gaan op duurzame vormen van energievoorziening: de luchtkwaliteit moet verbeteren; de verdere verzuring van de oceaan moet gestopt worden; we moeten liefst niet afhankelijk zijn van onbetrouwbare landen en we kunnen aardolie beter gebruiken om er producten van te maken dan dat we het verbranden.