Daar mevrouw Furu Mienis in de periode van 4 december weer met haar onderzoek buitengaats is en daardoor verhinderd, zal de presentatie van de lezing worden verzorgd door de heer Henk de Haas (ook NIOZ-medewerker van de geologiegroep). Inhoudelijk zal de lezing praktisch ongewijzigd blijven dus onderstaande tekst is actueel, de presentatie zal resultaten bevatten van het werk van de hele geologie werkgroep.
Stel je voor dat je in de Atlantische Oceaan met een duikboot afdaalt naar achthonderd meter diepte, waar het altijd ijskoud en pikdonker is. De toppen van het heuvellandschap hier zijn bedekt met grote koraalriffen. De geologie groep doet al langer dan 10 jaar onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van deze onbekende koudwaterbroertjes van de bekende tropische koralen.
Furu Mienis onderzocht het ontstaan van kalkheuvels gedomineerd door koudwaterkoraal op zeshonderd tot duizend meter diepte in de Atlantische Oceaan. Deze riffen zijn te vinden langs de oostelijke, continentale helling van Marokko tot Noorwegen, op de mid-oceanische rug en op de westelijke, continentale helling langs de Canadees-Amerikaane oostkust. Mienis onderzocht het gebied ten westen van Ierland langs de randen van de Rockall Trog.
In haar onderzoek analyseerde Mienis omgevingsfactoren zoals temperatuur, stroomsnelheid en stroomrichting van het zeewater. Die factoren zijn bepalend voor de groei van koudwaterkoralen en de heuvels. Deze omgevingsfactoren zijn gemeten met bodemlanders, die met behulp van het NIOZ-oceaanonderzoekschip 'Pelagia' op de oceaanbodem werden geplaatst en vervolgens een jaar later weer werden opgehaald.
Koudwaterkoraalrif met Crinoiden, foto IFREMER
Voedselsnelweg naar de diepzee
Koudwaterkoralen komen vooral voor rond de toppen van kalkheuvels in gebieden waar de stroomsnelheid hoog is door sterke interne golven. Deze worden veroorzaakt door de getijstroming en verhog
en ter plekke de turbulentie. Daardoor treedt een sterke verticale menging van het oceaanwater op. Hierdoor ontstaat er als het ware een snelweg tussen de voedselrijke, door de zon beschenen zone aan het zeeoppervlak en de diepe, donkere lagen rond de 380 meter hoge toppen van de heuvels. Algen en dierlijk plankton die in de bovenste lagen van de oceaan groeien, vormen het voedsel van deze koudwaterkoralen. De koralen Lophelia pertusa en Madrepora oculata zijn de belangrijkste soorten langs de Europese continentale helling.
Kalkheuvels
Om het ontstaan en de opbouw van de kalkheuvels te kunnen begrijpen, werden er vanaf onderzoeksschepen met een piston core tot 4,5 meter lange sedimentkernen genomen die in dunne plakjes werden gesneden. Deze zijn apart geanalyseerd; hoe dieper de laag, hoe ouder het sediment. De onderzochte lagen waren tot 200.000 jaar oud. De kern bevatte ook grote hiaten in de tijd, mogelijk veroorzaakt door sterke veranderingen in zeestromingen. De kalkheuvelgroepen zijn gevormd in de richting van de sterkste zeestroming en hun toppen bevinden zich allemaal op gelijke hoogte. De heuvels blijken te zijn opgebouwd uit kalk- en sedimentdeeltjes ingevangen tussen koraaltakjes. Lophelia kolonie, foto NIOZ
Deze koudwaterkoraalriffen zijn dus niet ontstaan door lekkage van aardgas uit de zeebodem. In de Golf van Mexico is dit mogelijk wel het geval. Dat gebied wordt nu, op dit moment, door Furu Mienis, promotor Tjeerd van Weering en NIOZ-collega Gerard Duineveld onder de loep genomen vanaf het Amerikaanse onderzoeksschip 'Nancy Foster'.
Bedreigingen
Klimaatveranderingen hebben veel invloed gehad op de groei van koralen en de ontwikkeling van de kalkheuvels. Tijdens ijstijden stopten de koralen met groeien. De huidige opwarming van de aarde en de daarmee gepaard gaande verzuring van de oceanen vormt ook een gevaar: organismen kunnen in een zuurder wordende zee minder snel kalk afzetten. Dit geldt zowel voor de koralen zelf als voor sommige algensoorten die nu als voedsel dienen. Andere activiteiten op de zeebodem die de koraalriffen zouden kunnen beschadigen, zijn de off-shore industrie en de bodemvisserij. Een aantal Europese gebieden met koudwaterkoraalriffen genieten gelukkig al een beschermde status.
Het onderzoek werd gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de European Science Foundation (ESF).
Tip: ga ook eens naar deze link, een filmpje over koudwaterkoraal:
http://www.zeeinzicht.nl/video/MoundForce3.html
